جزئیات و آمار همه عملیات های دفاع مقدس به ترتیب تاریخ وقوع و رمز عملیات و نتایج /قسمت چهارم

رکودی که از تیرماه سال 61 به دنبال عملیات رمضان بر جبهه خودی سایه افکنده بود و رزمندگان در مقابل دیوار دفاعی  عراق متوقف مانده بودند تا اواخر سال 64 نیز ادامه یافت. در این سال سلسله عملیات محدود و ایذایی تحت عنوان قدس، ظفر و عاشورا انجام گرفت. همچنین در جبهه جنوب (هورالهویزه) در فصل تابستان تحرک زیادی از جانب نیروهای خودی صورت گرفت، امری که هیچ گاه در گذشته به چشم نمی خورد. در کنار اقدامات فوق، کار بر روی فاو نیز در جریان بود. اواخر سال 64 در میان ناباوری محافل خارجی و کشورهای عربی، خصوصاً شیخ نشین کویت، عملیات بزرگ والفجر هشت (فتح فاو) در اوج غافلگیری ارتش عراق انجام شد. از جمله عوامل مؤثر در غافلگیری عراق شدت فعالیت جبهه خودی در هورالهویزه بود که با توجه به اینکه طی سالهای 62 63 محور اصلی عملیات  نیروهای خودی همین منطقه بود، ذهنیت دشمن را شدیداً متوجه خود نمود. به هر حال شهر فاو در روز سوم عملیات تصرف شد و تثبیت مواضع بیش از 70 روز به طول انجامید. فتح فاو پیامدهای بسیاری دربرداشت. اصلی ترین نتیجه آن بر هم خوردن توازن در صحنه نظامی سیاسی جنگ بود که تشدید جنگ شهرها را در پی داشت.

تحلیل سیاسی_نظامی عملیات های خیبر و بدر (اسفند 62 و 63)

روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.

در آستانه‌ ی خیبر

تا خرمشهر در دست عراقی ها بود، کسی فکر نمی کرد خرمشهر از چنگ آن ها بیرون کشیده شود، کارشناسان نظامی غربی که چند روز قبل از آزادی خرمشهر از استحکامات شهر دیدن کرده بودند به عراق اطمینان داده بودند که خرمشهر برای همیشه در دست عراق خواهد بود. پیروزی های ایران تا قبل از عملیات بیت المقدس تا حدودی تصادفی ارزیابی شد اما آزادی خرمشهر معادلات را برهم زد. روزنامه الاهرام مصر یک روز پس از آزادی خرمشهر نوشت: «عراق در دروازه شرقی جهان عرب قرارداد و نتایج آنچه که در منطقه روی می دهد، با سرعتی سرسام آور در سراسر منطقه عربی منعکس خواهد شد… شکست عراق فاجعه ی بزرگی است که به سقوط پی درپی دولت های خلیج فارس می انجامد… هیچ کس انتظار نداشت خرمشهر با این سرعت به دست ایرانیان بیفتد…»

پس از زمزمه های ورود ایران به خاک عراق، اتحادی که برعلیه انقلاب اسلامی شکل گرفته بود، قوی تر از گذشته از عراق حمایت کرد. کلودسشون وزیر خارجه فرانسه در این باره گفت: «فرانسه از عراق حمایت می کند… ایران بداند تنها به خاک عراق وارد نمی شود بلکه به یک مجموعه ی متحد وارد می شود.»

هر دو ابرقدرت آمریکا و شوروی نیز از اعضای این مجموعه متحد محسوب می شوند روزنامه جمهوریت چاپ ترکیه در آن در مقاله ای می نویسد: «دشمنی با انقلاب اسلامی، تنها موردی است که آمریکا و شوروی در مورد آن توافق دارند. و ادامه جنگ که به پیروزی ایران منجر شود چیزی است که نه شرق و نه غرب خواهان آن نیستند. کمک تسلیحاتی شوروی و کمک های مالی و اطلاعاتی آمریکا به عراق دلیلی بر این مدعاست.»

در بعد داخلی هم بعد از خرمشهر اوضاع جنگ متفاوت از گذشته بود. هنوز نقاطی از خاک کشور در اشغال عراق بود، که از نظر نظامی عملیات بر آزادی آن به صرفه نبود. همچنین امام تأکید جدی داشتند از نقاطی وارد خاک عراق شویم که مردم عراق آسیب نبینند. یعنی علاوه بر محدودیت های خارجی ما با محدودیت های اخلاقی و شرعی نیز روبرو بودیم. ، به طور کلی پس از آزادی خرمشهر برای در امان ماندن مردم عراق، در بیابان ها به منظور نابودی ارتش عراق جنگیدیم، و به تحرک و قیام مردم یا ارتش عراق علیه صدام دل بسته بودیم عملیات های رمضان و والفجر مقدماتی بر همین اساس طراحی شد که موفقیت چندانی به دست نیاورد. عملیات هایی که در فضای باز و دشت ها انجام شد به دلیل استحکامات انبوه و آتش بار قوی عراق و ضعف امکانات و تجهیزات ایران، موفق نبود. رسانه های عمومی عراق و حامیان وی تبلیغات گسترده ای را، در مورد توانایی های ارتش عراق در جلوگیری از حملات ایرانیان آغاز کرده بودند.

ابتکار ویژه

جبهه جنوب، مملو از استحکامات و خاکریزهای دفاعی متعدد بود که انجام عملیات را تقریباً ناممکن می کرد. این مسأله ذهن فرماندهان جنگ را به یافتن منطقه ای مناسب برای عملیات معطوف کرد. پس از بیش از یک سال، شناسایی و طرح ریزی، منطقه هورالهویزه مورد توجه قرار گرفت. هور منطقه ای با آب گرفتگی وسیع بود پوشیده از نی، عراق که عبور نیروهای پیاده ایران را از آن امکان پذیر نمی دانست، در این منطقه مانع پدافندی خاصی ایجاد نکرده بود. این منطقه در شمال شهر استراتژیک بصره قرار داشت و در صورت موفقیت عملیات و تصرف جاده العماره- بصره، هدف نهایی که طی عملیات های بعدی قابل دسترسی بود، تصرف شهر بصره بود.

شرح عملیات

زمین عملیات بین دو قرارگاه اصلی تقسیم شد، قرارگاه نجف در منطقه هور و قرارگاه کربلا در منطقه زید این منطقه دارای استحکامات پیچیده ای بود که در عملیات رمضان تجربه شده بود. در محور هور با غافل گیری صد در صد دشمن رزمندگان فاصله ی طولانی را طی کردند و خود را به محورهای العزیز و القرنه، شرق دجله و جزایر مجنون رساندند.

عراقی ها سراسیمه سعی داشتند نیروهای خود را وارد منطقه کنند که از روز چهارم عملیات حضورشان کاملاً جدی شد و آتش بار مجهز عراق منطقه را به جهنمی از آتش مبدل کرد. تنها جاده خاکی منطقه در محور طلائیه بود که تصرف آن برای استمرار عملیات ضروری بود. به همین دلیل عراقی ها با فشار زیاد مانع از سقوط این محور شدند.

در منطقه زید به دلیل پیچیدگی استحکامات و آتش شدید، قرراگاه کربلا موفق به پیشروی نشد. و این موضوع وضعیت نیروهای مستقر در هور را تضعیف می کرد و آتش بار عراق بر روی هور متمرکز می‌شد.

سرانجام رزمندگان اسلام مجبور شدند تا جزایر مجنون عقب نشینی کنند.جزایر مجنون از مناطق استراتژیک عراق محسوب می شد و دولت عراق سرمایه گذاری زیادی در این منطقه کرده بود.

روزنامه فاینشال تایمز در مورد اهمیت جزایر مجنون می نویسد: «ذخایر نفتی جزایر مجنون که حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است، هشت سال قبل توسط یک شرکت برزیلی کشف شد و پروژه ی عمرانی دو میلیارد دلاری برای آن تصویب شد که با شروع جنگ متوقف شد. عراق پیش بینی کرده بود که تولید اولیه از این منابع، روزانه 350 هزار بشکه خواهد بود که به 700 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.»

آتش سنگین عراق حفظ جزایر را نیز غیرممکن کرده بود. گفتگوی برادر رحیم صفوی با فرمانده سپاه در حین عملیات بیانگر گوشه ای از سختی حفظ جزایر است:

رحیم صفوی: جزایر را چه کار کنیم؟

محسن رضایی: باید آن را حفظ کرد.

رحیم صفوی: نمی شود حفظ کرد. بمب شیمیایی می ریزد، امکان حفظ آن وجود ندارد…

فرمانده‌ی سپاه در گزارش خود از این عملیات گفته بود:« در هیچ جای جنگ این قدر ذوب نشدیم»

آقای هاشمی رفسنجانی فرمانده ی عالی جنگ با شنیدن اوضاع به منطقه می آید: «اعلام کردیم هرکس هرچه در چنته دارد بیاورد میدان».

حمله به طلائیه برای چندمین بار انجام شد که موفق نبود. حسین خرازی فرمانده ی لشکر 14 امام حسین به شدت مجروح شده و با دست قطع شده و بدن پر از ترکش از میدان خارج می گردد.

روز 14/12/62 از بیت امام اطلاع می دهند که امام فرموده اند:« جزایر حتماً باید نگه داشته شوند، هر طور که شده»با این دستور اوضاع تغییر کرد و روحیه رزمندگان اسلام چند برابر شد فرمانده ی سپاه در این باره گفت: «از جزیره بیرون نمی رویم، حتی اگر سازمان سپاه از بین برود.»

و همه فرماندهان رده بالا عازم صحنه ی نبرد شدند. و جزایر مجنون به مدت 72 ساعت یکی از سخت ترین جنگ های دوران دفاع مقدس را تجربه کرد، اما حرف امام بر زمین نماند و جزایر حفظ شد.

استفاده از سلاح های شیمیایی در عملیات خیبر

در عملیات خیبر برای اولین بار عراق به صورت گسترده و با استفاده از هواپیما و توپخانه از عوامل شیمیایی استفاده کرد. سخنگوی وزارت خارجه ی آمریکا پس از این عملیات اعلام کرد عراق در جنگ از گاز سمی استفاده کرده است و پس از آن دولت آمریکا به کارگیری سلاح های شیمیایی را محکوم کرد و این در حالی بود که آمریکا به طور آشکار به حمایت از عراق می پرداخت. سفر دوم را‌مسفلد در فروردین 63 مؤید همین موضوع است.
روزنامه الاشرق الاوسط به نقل از سند محرمانه ای می نویسد:«رضایت پنهانی آمریکایی ها در استفاده از عراق از سلاح های شیمیایی کاملاً واضح و مشهود است. حتی صدام به استفاده از این صلاح تحریک و تشویق شده است.»
استفاده از سلاح شیمیایی از عملیات خیبر تا پایان جنگ عنصر جدیدی را وارد معادلات نظامی جنگ کرد که در عملیات ها تأثیر مهمی داشت.

از خیبر تا بدر

از عملیات رمضان تا قبل از علمیات خیبر در محیط جهانی این اطمینان به وجود آمده بود که ارتش عراق می تواند تمام عملیات های ایران را خنثی کند. ابتکار جدید ایران که برای نظامیان عراق و کارشناسان نظامی قابل پیش بینی نبود، این اطمینان را از بین برد و احتمال شکست عراق دوباره قوت گرفت رادیو آمریکا در تحلیلی گفت: «برخی کارشناسان معتقدند عراق روزبه روز آسیب پذیرتر می شود و آمریکا نگران است که عراق جنگ را ببازد.»

همچنین روزنامه آمریکایی و ال استریت ژورنال نیز نوشت:

«ریگان که از ضعف تدریجی عراق در جنگ با ایران دچار هراس شده، دستور تهیه طرح های جدیدی را به منظور تقویت عراق به دستیارانش صادر کرده است… ».
در این دوران مرحله ی جدیدی از ممانعت برای دستیابی ایران به تسلیحات و تقویت عراق شروع شد. حتی آمریکایی ها به طور غیرمستقیم به عراق یادآور شدند که با استفاده از نیروهای هوایی می‌توانند دامنه جنگ را به پشت جبهه و مناطق غیرنظامی گسترش دهند. جمیز پلاک، معاون وزارت خارجه ی آمریکا در این باره رسماً اعلام کرد:

«اگر احتمال شکست عراق در این جنگ وجود داشته باشد دولت بغداد احتمالاً با بمباران گسترده مواضع غیرنظامی، از بروز این شکست جلوگیری خواهد کرد.»
در تیرماه سال 63نماینده‌ی شوروی در کنفرانس بررسی اثرات جنگ در صلح و امنیت، در بغداد اعلام کرد : شوروی از ادامه‌ی جنگ ایران و عراق به‌شدت نگران است و برای پایان یافتن جنگ مصمم است عراق را با سلاح‌های گوناگون تجهیز کند.

استفاده وسیع از سلاح های شیمیایی، حمله به مناطق مسکونی و حمله به تأسیسات نفتی و نفت کش های ایرانی از اقدامات اساسی عراق در این مرحله از جنگ بود. که در این میان تنگه ی هرمز و تأسیسات جزیره ی خارک، هدف اصلی حملات عراق بود تا با کاهش درآمدهای نفتی ایران که تسلیحات ایران از تأمین می کرد ایران را مجبور به تسلیم کند. حملات عراق به جزیره ی خارک و نفت کش های ایرانی از 9 اسفند 62 آغاز شد و به تدریج شدت یافت.

آقای هاشمی رفسنجانی پس از عملیات خیبر در جمع فرماندهان ارتش و سپاه، در تحلیل وضعیت سیاسی- نظامی می گوید: «ما الان وضع امکانات و درآمدمان نمی کشد به سختی خودمان را تجهیز و کالایی فراهم می کنیم. مدتی است زیر خط قرمز قرار داریم. دشمن محاسبه کرده و امکان ارزی ما را می داند. بعد از زدن کشتی ها درآمد ما پایین آمده، 5/2 میلیون بشکه صدور نفت به زیر 2 میلیون رسیده. اسکله ی خارک زده شده و خسارت زیادی داشته است.»

در این بین انجام عملیات نظامی و جلوگیری از رکود جنگ نیز به شدت ضروری بود آقای هاشمی می گوید: «تا یک ضربه می زنیم شرایطمان بهتر می شود، اما رکود که پیدا می شود، وضع کم کم بدتر می شود. چند راه حل وجود دارد با اعتبار نظامی که داریم جنگ را تمام کنیم و همه دست ما را می بوسند. اگر کسی نظرش این است که نمی شود بجنگیم، حالات باید تصمیم گرفت. اگر بخواهید بجنگید، باید یک طرح به تمام معنا کاملی پیدا کنیم که در آن طرح پیروز بشویم. می توانیم چنین طرح کامل سرنوشت سازی پیدا بکنیم یا نه؟»

درهای باز در سیاست خارجی

با توجه به وضعیت بحرانی اقتصادی و سیاسی قبل از عملیات بدر، اتفاق نظر وجود داشت که ادامه ی جنگ با وضعیت کنونی سخت و دشوار و به نوعی غیرممکن است. در این شرایط رویکرد جدیدی در سیاست خارجی شکل گرفت که به سیاست درهای باز مشهور شد. در این دوره عادی سازی روابط با کشورها تأکید شد. استدلالی که مطرح می شد این بود که: «لازمه ی دیپلماسی ارتباط است اگر ما نباشیم در غیاب ما سرنوشت ما را رقم زده می شود ولی اگر باشیم به قدر لیاقت و کارمان در تعیین سرنوشتمان دخالت خواهیم داشت.»

با فرانسه روابط جدیدی شکل گرفت و ارتباط هایی که با عربستان برقرار شد سعودالفیصل به ایران سفر کرد و با شوروی هم رایزنی هایی شد و روس ها برای مدتی از تحویل موشک اس- 2 به عراق خودداری کردند و از طریق لیبی تعدادی موشک اسکاد به ایران دادند. با سازمان ملل هم همکاری های فراوانی انجام گرفت که موجب تحرک بیشتر این سازمان شد. پس از عملیات بدر برای اولین بار به کارگیری سلاح های شیمیایی در جنگ توسط سازمان ملل محکوم شد.
تیرماه سال 63 گنشر وزیر خارجه ی آلمان به ایران آمد که دوره جدید مناسبات ایران و اروپا و همچنین زمینه های مذاکره ی پنهانی ایران و آمریکا با این سفر شکل گرفت.

با توجه به رایزنی های سیاسی، این امیدواری به وجود آمده بود که صدام از صحنه ی قدرت عراق کنار برود. حتی آقای هاشمی در خطبه های نماز جمعه با توجه به رایزنی های سیاسی اشاره کرد: «وضع عراق مثل وضع سال 1357 ایران است. مجموعه ی شرایط صدام امروز مثل شرایط محمدرضا پهلوی در اواخر سال 56 و اوایل 57 است… این مسأله الان در بغداد بسیار جدی است. از آن هم بالاتر در کشورهای حامی بغداد این مسأله مطرح است، آمده اند و با ما مطرح کرده اند که شما با رفتن صدام راضی می شوید یا چیزهای دیگری می خواهید؟»

روند مذاکرات سیاسی فرماندهی عالی جنگ را به این نتیجه رسانده بود که با یک عملیات پیروزی می توان جریان حذف صدام را سرعت بخشید: «به نظر ما این طور می آید بدون یک پیروزی قاطع نظامی و بدون اینکه آنها مأیوس شوند از اینکه می توانند صدام را از دست ما نجات دهند، آماده ی پذیرش انقلاب اسلامی در عراق و پیروزی ملت عراق نخواند شد… ضربه ی نهایی نظامی را اول وارد کنیم و بعد نتیجه ی سیاسی و انقلابی را بتوانیم از آن بگیریم.»
عملیات بدر براساس اهداف سیاسی جنگ طراحی شد.

فرمانده ی سپاه نیز در رابطه با عملیات بدر می گوید: «باید به هر قیمتی شده می جنگیدیم اگر متوقف می شدیم کلاف سردرگم بن بست جنگ پیچیده تر می شد.»

عملیات بدر

بار دیگر منطقه ی هور برای انجام یک عملیات گسترده انتخاب شد. فرمانده ی سپاه درباره ی انتخاب هور گفت: «منطقه ای را پیدا کرده ایم که دارای یک رشته نقاط ضعف و یک رشته نقاط قوت است. اگر جای دیگری برویم که نقاط ضعف برای ما بیشتر است و نقاط قوت برای دشمن، جنگ به صورت دیگری خواهد شد. اگر نیروی زرهی داشتیم، امکانات داشتیم و آتش داشتیم، می توانستیم در دشت های عریض و عمیق مانور بکنیم.»

براساس تجربه خیبر وسعت منطقه کم تر انتخاب شد و نیروها متمرکز شدند. برخلاف عملیات خیبر که انتخاب هور جنبه ی غافل گیری داشت در این عملیات امیدی به غافل گیری نبود و دشمن هم در فاصله یک ساله با تشکیل استمرار سپاه ششم در منطقه و مسلح کردن زمین کاملاً آماده بود. چند زور قبل از عملیات عراق برای اولین بار جنگ شهرها را با حمله به تهران آغاز کرد.

پیروزی عملیات بدر که با استقرار رزمندگان در کنار رودخانه دجله و تهدید جدی بصره همراه می شد، می توانست سرنوشت جنگ را تغییر دهد. در واقع عملیات بدر تکامل یافته ی عملیات خیبر بود و با امیدواری های زیادی ساعت 11 شب روز 19 اسفند سال 1363 با رمز «یا فاطمه الزهرا» آغاز شد.

در حمله اولیه برخی از نیروها به رودخانه ی دجله و جاده ی بصره- العماره نیز دسترسی پیدا کردند. اما با توجه به موانع و میدان های مین و همچنین نبود تجهیزات و امکانات نظیر قایق، دفاع از مناطق تصرف شده بسیار دشوار شده بود. پس از هشت روز جنگ سخت و مقاومت رزمندگان اسلام از این مناطق عقب نشینی کردند و عملیات بدر با عدم موفقیت روبرو شد. در این عملیات عراق بار دیگر به طور گسترده از سلاح های شیمیایی استفاده کرد. هفته نامه ی ایل سبتوی ایتالیا در این باره نوشت: «عراق تنها با توسل به سلاح های شیمیایی توانست نیروهای ایران را مجبور به عقب نشینی کند… در طول جنگ ایران و عراق، غرب بارها شاهد به کارگیری تسلیحات شیمیایی توسط رژیم عراق بود که حتی باعث کشتار مردم غیرنظامی شده بود، ولی در تمام این موارد چشمانش را بست.»

پس از عملیات بدر

تشدید جنگ شهرها و جنگ نفت کش ها یکی از پیامدهای فوری عملیات بدر بود و در مدت یک و نیم ماه از سوم اسفند 1363 تا 17 فروردین 1364 29 شهریور ایران 18 بار مورد اصابت بمب و موشک قرار گرفت که 1227 نفر شهید و 4682 نفر مجروح شدند. این روند پس از اینکه دولت ایران از موافقان جنگ خواست تا در روز قدس راهپیمایی کنند. پایان یافت. اما راهپیمایی روز قدس سال 64 با چنان شور و حال و استقبالی برگزار شد که باور کردنی نبود.

پس از عملیات بدر حجم کمک های نظامی به عراق هم رشد زیادی داشت. طوری که در خرداد 64 طارق عزیز اعلام کرد: عراق موشک های پیشرفته و تسلیحات بیشتری گرفته است. روزنامه ی دی ولت آلمان، نوشت: «آمریکا 20 فروند هلی کوپتر مدرن بل هاوک به مبلغ 30 میلیون دلار به عراق واگذار کرده، فرانسوی ها هم 60 فروند هواپیمای میراژ 2000 به عراق تحویل دادند و…» همچنین امیدواری هایی که از مذاکرات سیاسی به وجود آمده بود با عدم موفقیت عملیات بدر تا حدی کمرنگ شد و استراتژی یک عملیات پیروز و به عبارتی شتاب زده برای پایان جنگ با سوالات جدی مواجه شد.

همچنین در عملیات های خیبر و بدر عدم هماهنگی سپاه و ارتش مشکلاتی به وجود آورده بود که این مشکلات قابل حل نمی نمود. و نهایتاً پس از عملیات بدر تصمیم گرفته شد سپاه و ارتش مستقل از هم عمل کنند. و در شهریور 64 نیز با دستور امام نیروهای سه گانه ی زمینی، هوایی و دریایی سپاه تشکیل شد. عملیات های خیبر و بدر فصل جدیدی در جنگ به نام جنگ آبی و خاکی را گشود و از تجربیات ارزنده ی آن در عملیات های تأثیرگذار والفجر 8 و کربلای 5 استفاده شد.

خمپاره دشمن علیه خودش – خاطره ای از عملیات والفجر 2 

سرهنگ توپخانه ستاد : علی سجادی

به دنبال عدم موفقیت  نیروهای خودی در جبهه جنوب در عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 1 و پیدا شدن نوعی بن بست برای دسترسی به هدف اصلی راهبرد مرحله سوم جنگ یعنی تعقیب و تنبیه متجاوز، فرماندهان و طراحان نظامی جمهوری اسلامی ایران به منظور انهدام نیرو، سرگرم نگه داشتن دشمن و حفظ روحیه آفندی نیروهای خودی اقدام به طرح ریزی عملیات در شمالی ترین منطقه جبهه جنگ یعنی پیرانشهر نمودند. شهر مرزی پیرانشهر واقع در شمال استان آذربایجان غربی است که با دو رشته ارتفاع قمطره و تمرچین با کشور عراق همجوار می باشد. در آن زمان، هم مناطق مرزی ایران در استان های آذربایجان غربی و کردستان توسط ضد انقلاب داخلی ناامن بودند و هم مناطق مرزی عراق صحنه رزم احزاب مخالف کردستان عراق مانند اتحادیه میهنی کردستان عراق به ریاست جلال طالبانی و حزب دمکرات کردستان عراق به ریاست مسعود بارزانی بودند.

طرحریزی و اجرای عملیات در چنین منطقه ای مستلزم هماهنگی ها و اقدامات بیشتری نسبت به سایر جبهه ها بود که این اقدامات توسط مسئولین مربوط به انجام رسید. علاوه بر بعد برون مرزی عملیات والفجر2 ،خا صیت دیگر این عملیات این بود که با حضور نیروهای رزمنده بیشتر در این منطقه ، ضدانقلاب نیز ضربه ای اساسی متحمل گردیده واز شدت عملیات آنها به شدت کاسته می شد، کما اینکه به خوبی به خاطر دارم که در زمان عملیات اجرای عملیات والفجر2 در منطقه پیرانشهر، حتی امکان تردد شبانه در محورهایی مانند پیرانشهر به نقده، پیرانشهر به پسوه و جلدیان فراهم شده بود و این امر تا قبل از اجرای این عملیات برای مردم بومی و حتی افراد و نیروهای مسلح فقط در حد یک آرزو و رویا بود. به هر حال طرح ریزی ها انجام و مقدمات کار برای اجرای عملیات والفجر 2 فراهم شد.

برای این عملیات که در منطقه مسئولیت لشکر 64 ارومیه به اجرا در آمد، تیپ 2 از لشکر 77 ثامن الائمه، گردان های 105 و 145 مکانیزه از لشکر 92 رزهی اهواز، گردان 164 پیاده و 245 تانک از لشکر 64 ارومیه و گردان 807 پیاده از تیپ 40 سراب و توپخانه لشکر 64 ارومیه، هوانیروز و نیروی هوایی از ارتش جمهوری اسلامی ایران، تیپ 33 المهدی کرمان، گردان های 6 و 7 پیاده و نیز یک گردان از تیپ ویژه شهدا (نیروهای جنگ نامنظم سپاه) شرکت داشتند.

طرح اولیه عملیات به گونه ای بود که تیپ 2 لشکر 77 از جناح راست و از روی ارتفاعات قمطره وارد عمل می شد. گردان 245 تانک از لشکر 64 ارومیه در محور میانی عمل می کرد و تیپ 33 المهدی سپاه، در جناح چپ بر روی ارتفاعات مرزی تمرچین در داخل خاک ایران و در ادامه بر روی دامنه ارتفاعات کُدو با ارتفاعی بیش از 3300 متر که ادامه آن به ارتفاع 2519 در عمق حدود 18 کیلومتری خاک عراق، می رسید می بایست عملیات خود را انجام دهد. این سه محور در حوالی تنگه در بند و در امتداد ارتفاعات 2519 و شهید صدر الحاق می کردند.

در مرحله آغازین عملیات، تیپ 2 لشکر 77موفق شد پیشروی های لازم را انجام داده و هدف های تعیین شده را تصرف کند، اما حرکت گردان 245 تانک که ناگزیر از حرکت در داخل تنگه و بر روی جاده بود، بر اثر تمرکز آتش شدید توپخانه دشمن متوقف ماند.

حرکت تیپ 33 المهدی در جناح چپ نیز موفقیت آمیز نبود، در نتیجه دراین مرحله نیروهای خودی موفق به الحاق نشدند. به منظور رفع این مشکل، تدبیر فرماندهان بر این قرار گرفت که یک گردان از تیپ ویژه شهدای سپاه پاسداران در جناح چپ هلی برن شود.

با اینکه بنده در آن زمان از گردان 306 توپخانه (یگان سازمانی) منفک شده در مسئولیت دیگری مشغول انجام وظیفه بودم، ولی به درخواست شهید محمود کاوه فرمانده تیپ ویژه شهدا، به دلیل آشنایی و سابقه عملیاتی که با هم در گذشته داشتیم، در عملیات هلی برن نیروهای او را همراهی کردم. حدود 10 الی 12 فروند بالگرد 214 هوانیروز، یک گردان از تیپ ویژه را که حدود 200 نفر بودند در پادگان پسوه سوار کرده و به طرف ارتفاعات کُدو در عمق خاک عراق به پرواز در آمدند پس از حدود یک ربع ساعت پرواز و با رفع مشکلات زیادی که بر اثر حضور میگ های عراقی بوجود آمد سرانجام به صورت موفقیت آمیز در دامنه ارتفاعات کدو پیاده شدیم و در فرصت باقی مانده تا شب توانستم ثبت تیرهای لازم را بر روی ارتفاعات 2519 انجام دهم. حدود ساعت 01:00 بامداد عملیات تصرف ارتفاع 2519 آغاز شد و نیروهای ما توانستند در کمتر از دوساعت نبرد نزدیک سلحشورانه این ارتفاع را به تصرف در آورند و به سرعت مواضع خود را بر روی این ارتفاع مهم تحکیم و تثبیت کنند. با روشن شدن هوا خود را به محل مناسبی برای دیدبانی رساندم و در مقابل خود در حد فاصل تنگه دربند تا شهر چومان مصطفی عراق دریایی از تجهیزات و ادوات جنگی اعم از تانک، توپخانه، خمپاره انداز و نیروهای عراقی را مشاهده کردم.  بر اساس آموزش های توپخانه که همیشه اولویت آتش با یگانهای پشتیبانی آتش دشمن است، ابتدا یگانهای توپخانه دشمن را زیر آتش گرفتم که تعدادی از آنها منهدم شدند و تعدادی توانستند توپها را به توپ کش ها بسته و تغییر موضع بدهند. بر اثر ضعیف شدن آتش توپخانه دشمن، گردان 245 تانک ، موفق شد از محور میانی پیشروی کند و به این ترتیب عمل الحاق سه جناح با موفقیت انجام شد.

در مدت 48 ساعتی که مشغول تحکیم و تثبیت مواضعمان بر روی ارتفاع 2519 بودیم، اتفاقات زیادی روی داد که شرح هر کدام از آنها مستلزم وقت زیادی است و مجال آن در اینجا نیست و شاید در فرصتهای دیگر باز گو شوند. برای حسن ختام به یک خاطره از این عملیات اشاره می کنم که البته درس و پندی قابل توجه نیز در آن وجود دارد.در حین عملیات تعدادی سرباز عراقی را اسیر کرده بودیم که هنوز فرصت تخلیه آنها پیش نیامده بود. به هنگام تحکیم مواضع، از یکی از ارتفاعات مجاور که در نزدیک 2519 بود یک نفر تک تیر انداز دشمن به طرف ما شلیک و در ماموریت ما اختلال ایجاد می کرد.

نیروهای خودی هم به دلیل هلی برن شدن، فاقد امکانات لازم برای پاسخگویی بودند و درگیری های رو در رو هم بسیار شدید بود. ناگهان وجود یک یک قبضه خمپاره اندازه 60 م م که از نیروهای عراقی بر جای مانده بود توجه ام را جلب کرد، به طرفش رفتم. 16 عدد خمپاره هم در کنارش بود، به یاد اسرای عراقی افتادم. به فرمانده گردان گفتم آیا در میان نیروهای بسیجی شما کسی عرب زبان است؟ یک جوان بسیجی کم سن و سال اهل اهواز جلو آمد. از او خواستم به زبان عربی از سربازان اسیر عراقی سوال کند کدامیک از آنها می توانند با این خمپاره انداز کار کند؟ پس از ترجمه سوال من، یکی از سربازان عراقی در حالی که لبخند بر لب داشت جلوتر آمد و گفت من میتوانم، از جوان بسیجی خواستم به او بگوید که تو در مقابل نیروهای اسلام جنگیده ای و گناه بزرگی مرتکب شده ای ،حال در کنار ما قرار بگیر و از بار گناهت کم کن. پرسید باید چکار کنم؟ ارتفاعی را که تک تیر انداز عراقی روی آن بود، نشانش دادم و گفتم با این خمپاره ها آن تک تیرانداز را بزن. سرباز عراقی خمپاره انداز را روی ارتفاع روانه و اولین گلوله را شلیک کرد. گلوله به راس ارتفاع اصابت کرد. از او خواستم چند خمپاره دیگر هم به همان نقطه شلیک کند و به این ترتیب آتش تیر انداز عراقی خاموش شد.

حقانیت رزمندگان اسلام در جنگ با ارتش بعثی عراق ،آن قدر واضح و آشکار بود که سرباز دشمن حاضر شد در داخل خاک خودش با جنگ افزار خودش به سرباز همرزم خودش شلیک کند و این ماجرایی بس عبرت آموز است برای همه متجاوزان که حق همیشه پیروز است و باطل همیشه ناکام و رفتنی است. در ایام سالروز اجرای عملیات والفجر 2 یاد و خاطره تمامی شهدا و رزمندگان این عملیات افتخار آفرین را گرامی می داریم.

از سوی دیگر در یک توطئه جهانی با شرکت آمریکا، اروپا و کشورهای عربی منطقه، قیمت نفت تا مرز 5/5 دلار در بشکه سقوط کرد. در سال 65 فرماندهان نظامی درصدد برآمدند که با دستیابی به یک پیروزی دیگر مانند فاو جنگ را به نقطه روشنی برسانند. از این رو عملیات کربلای 4 در شلمچه طرح ریزی شد. لیکن آمریکا که پس از فاو به این نتیجه رسیده بود که در صورت تکرار پیروزیهای ایران منافع او به خطر خواهد افتاد، کمکهای اطلاعاتی خود را به عراق شدیداً افزایش داد به گونه ای که هنگام آغاز عملیات کربلای 4 کاملاً از عملیات مطلع بود و به همین خاطر پس از شب اول عملیات، فرماندهان سپاه ادامه عملیات را مصلحت ندانسته و آن را متوقف کردند. 15 روز پس از عملیات کربلای 4 طی یک ابتکار عمل بدیع سپاه عملیات کربلای 5 طرح ریزی کرد و در حالی که عراق خود را برای حمله به فاو آماده می کرد و عملیات سالانه ایران را نیز تمام شده تلقی می نمود، یک بار دیگر غافلگیر شد اما این بار از لحاظ زمان (نه مکان).

عملیات کربلای پنج بسیار سخت بود؛ جبهه خودی درصدد آن بود که با رسیدن به کانال زوجی در کنار شهر بصره قرار بگیرد و عراق نیز کوشش می کرد به هر قیمت ممکن از پیشروی ایران جلوگیری کند. بدین معنا که بر خلاف والفجر هشت که عراق زمین را واگذار کرد تا زمان را بدست آورد، تلاش عراق مصروف آن بود که زمین را حفظ کند. به هر تقدیر عملیات کربلای پنج نیز مانند هشت دارای پیامدهای زیادی بود، به گونه ای که سال بعد، سال رقم خوردن سرنوشت جنگ قلمداد گردید.

64/3/17_ عملیات ظفر 1 در جزیره مینو توسط ارتش.

64/3/23 _ عملیات انصارا… توسط سپاه در کردستان.

64/3/24 _ عملیات قدس 1 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/4/5_ عملیات ظفر 2 در پنجوین توسط ارتش.

64/4/7 _ عملیات ظفر 3 توسط ارتش در غرب کشور.

64/4/10_ عملیات ظفر 4 توسط ارتش در فکه.

64/4/20_ عملیات قدس 3 توسط سپاه در منطقه دهلران.

64/4/23 _ عملیات قادر در جبهه شمالی و در محور سیدکان توسط ارتش.

64/5/2_ عملیات قدس 4 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/5/15_ عملیات قدس 5 در هورالهویزه توسط سپاه.

64/5/23 _ عملیات عاشورای 1 توسط سپاه در تکاب کردستان.

64/5/24_ عملیات عاشورای 2 توسط سپاه در منطقه چنگوله.

64/5/25_ عملیات عاشورای 3 توسط سپاه در منطقه فکه.

64/8/1 _ عملیات عاشورای 4 توسط سپاه در منطقه هورالهویزه.

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

نام کلیه عملیات های دفاع مقدس با جزئیات

64/11/20 _ عملیات والفجر 8 در جبهه جنوب و منطقه عمومی فاو، بطور مستقل توسط سپاه پاسداران طراحی و انجام شد که در آن 12 لشکر و 9 تیپ پیاده به همراه 15 گردان توپخانه در مقابل 8 لشکر و 34 تیپ پیاده، 2 لشکر و 10 تیپ زرهی و مکانیزه دشمن عمل کردند. در این عملیات  2135 نفر از نیروهای دشمن اسیر و قریب 50000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند و 200 دستگاه تانک و نفربر، 60 فروند هواپیما، 10 فروند هلیکوپتر، 500 دستگان خودرو و 150 قبضه انواع توپ ارتش عراق منهدم شد و 100 دستگاه تانک و نفربر، 250 دستگاه خودرو، 35 قبضه توپ و 34 دستگاه تجهیزات مهندسی به غنیمت گرفته شد.

در عملیات والفجر 8 ,800 کیلومتر مربع از خاک عراق از جمله شهر و تأسیسات نفتی فاو و دریاچه نمک به تصرف نیروهای اسلام درآمد. این عملیات نقش تعیین کننده ای در روند جنگ داشت و موجب به هم خوردن توازن به نفع ایران در بعد نظامی و سیاسی گردید.

از جمله مشخصات برجسته عملیات والفجر 8 می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1 – عبور نیروهای خودی از اروند رود.

2 – کاربرد وسیع غواصی در عملیات رزمی.

3- غافلگیری مطلق دشمن.

4- نقش بارز دفاع ضد هوایی.

5- انتخاب منطقه از لحاظ جغرافیایی که جناحین جبهه خودی را (به جز جناح شمالی) آب در بر می گرفت و از تعرض دشمن مصون بود.

6 – بکارگیری وسیع عوامل شیمیایی از سوی عراق.

7 – انهدام وسیع واحدهای ارتش عراق.

8 – انتقال دستگاه های سنگین مهندسی، زرهی و توپخانه به آن سوی رودخانه.

64/12/5_ عملیات والفجر 9 در منطقه پنجوین توسط ارتش و سپاه.

64/12/15_ آغاز استراتژی دفاع متحرک.

ارتش عراق برای جبران شکستهای خود و نیز تقویت روحیه از دست رفته فرماندهان و سربازانی که مرتباً متحمل شکستهای سنگینی شده بودند، حرکت جدیدی را آغاز کرد که بعدها استراتژی دفاع متحرک نامیده شد. در این طرح ارتش عراق با حمله به مناطقی که به لحاظ پدافندی دچار ضعفهایی بودند درصدد برآمد تا حداقل برای مدت کوتاهی ابتکار عمل را بدست گرفته و فرصت کافی برای بازسازی یگانهای خود که در عملیات والفجر 8 آسیب فراوانی دیده بودند، بدست آورد. این استراتژی با هجوم نیروهای خودی در عملیات کربلای 1 عملاً شکست خورد. اما به نظر می رسد شکل کامل تر این حرکت در پایان جنگ از سوی ارتش عراق به اجرا درآمد.

64/12/15_ حمله دشمن با یک تیپ و 4 گردان کماندویی به محور چوراتا در جبهه شمالی و بازپس گرفتن منطقه عملیاتی والفجر 9.

64/12/29_ آفند دشمن به استعداد یک تیپ پیاده به محور پنجوین (جبهه شمالی) – منطقه عملیات والفجر 9 که به تصرف ارتفاعات محور پنجوین از جمله شیخ گزنشین، میشلان و شیخ لطیف انجامید.

65/1/15_ حمله عراق با 3 تیپ پیاده و یک گردان زرهی در محور دربندیخان – جبهه شمالی و تصرف شاخ شمیران و شاخ سورمر

65/1/18_ آفند دشمن در محور پیچ انگیزه – شرهانی (جبهه جنوب) و تصرف تپه 175 شرهانی.

65/1/22_ حمله عراق در محور سومار (جبهه میانی) با 4 تیپ پیاده و 3 گردان مستقل به همراه 2 گردان تانک با ارتفاعات سومار و بازپس گیری ارتفاعات اسماعیل خان و پایگاه دوله شریف.

65/2/24_ آفند دشمن در محور سیدکان به استعداد 1 تیپ و تعدادی از یگانهای جاش که منجر به تصرف ارتفاعات سرسول، گرشوال و لولال با مجموع وسعت 250 کیلومتر مربع شد.

65/2/6_ حمله عراق در محور جزیره مجنون با 1 لشکر و پیشروی 200 متر در مواضع رزمندگان اسلام در طول 4 روز.

65/2/8_ عملیات تکمیلی والفجر 8 توسط سپاه در کارخانه نمک (فاو).

65/2/10_ آفند دشمن در محور فکه (جبهه جنوب) با استعداد یک لشکر زرهی، 10 تیپ پیاده و در جبهه ای به عرض 20 تا 25 کیلومتر که به نفوذ 7 کیلومتر در عمق مواضع نیروهای خودی انجامید. در این عملیات عراق 100 دستگاه تانک و 76 دستگاه نفربر و 12 خودرو از دست داد.

65/2/19_ حمله عراق با 2 لشکر و 11 تیپ مکانیزه و زرهی در محور پیچ انگیزه (جبهه جنوب) که در نتیجه آن 36 کیلومتر مربع از منطقه به تصرف ارتش عراق درآمد.

65/2/24_ حمله دشمن با استعداد 7 تیپ و 12 گردان مستقل کماندویی در محور حاج عمران (جبهه شمالی) و تصرف ارتفاعات مهم 2519 و 2435 در طی 10 روز. در این عملیات 3000 عراقی کشته و 200 نفر به اسارت درآمدند و 17 هلیکوپتر دشمن منهدم شد.

65/2/26_ حمله عراق با 7 تیپ پیاده، دو تیپ زرهی و مکانیزه و یک گردان کماندویی در محور مهران (جبهه میانی) که به تصرف شهر مهران انجامید.

65/4/9_ عملیات کربلای 1 و آزادسازی شهر مهران توسط واحدهای رزمی سپاه پاسداران که عملاً موجب شکست استراتژی دفاع متحرک عراق شد. در این عملیات یگانهای خودی موفق شدند در مدت کوتاهی کسب آمادگی کرده و با یورش بر نیروهای عراقی آنان را مجبور به فرار کنند. با آزادسازی مجدد شهر مهران ابتکار عمل مجدداً به جبهه خودی بازگشته و تلاشها برای انجام یک عملیات گسترده آغاز شد.

65/4/9_ عملیات کربلای 2 توسط سپاه در منطقه حاج عمران.

65/6/10_ عملیات کربلای 3 توسط سپاه بر روی اسکله الامیه واقع در شمال خلیج فارس.

65/7/12_ عملیات ظفر توسط ارتش در غرب کشور.

65/7/19_ عملیات فتح 1 توسط سپاه در کرکوک.

65/8/4_ عملیات فتح 2 توسط سپاه در سد دوکان.

65/8/29_ عملیات فتح 3 توسط سپاه در منطقه زاخو – دهوک.

65/10/3_ عملیات کربلای 4 توسط سپاه در منطقه الواخصیب.

65/10/19_ عملیات کربلای 5 در جبهه جنوب و در محور شلمچه – شرق بصره توسط 16 لشکر و 8 تیپ مستقل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام شد که در نتیجه آن 2650 نفر از نیروهای دشمن اسیر و 100000 نفر از آنان کشته و یا زخمی شدند. در این عملیات 870 دستگاه تانک و نفربر، 80 فروند هواپیما، 180 قبضه توپ صحرایی، 1000 دستگاه خودرو، 120 قبضه توپ ضدهوایی عراق منهدم و 230 دستگاه تانک و نفربر، 20 قبضه توپ صحرایی، 200 دستگاه خودرو، 100 دستگاه وسایل مهندسی و 100 قبضه توپ ضدهوایی به غنیمت رزمندگان اسلام درآمد. در عملیات کربلای 5 ,150 کیلومتر مربع از خاک دشمن به تصرف رزمندگان اسلام درآمد و نیروهای خودی در پاسگاههای بوبیلن، شلمچه، کوت سواری، خیّن و جزایر بوارین و ام الطویل، کانال پرورش ماهی چندین روستای عراقی در 10 کیلومتری بصره استقرار یافتند. این عملیات در میان ناباوری عراق، پس از انجام کربلای 4 صورت گرفت. سپاه با درک تحلیل عراق از شرایط حاضر مبنی بر اینکه عملیات  سالانه ایران انجام شده و دیگر عملیاتی انجام نخواهد شد، ضمن پذیرش خطر بزرگ عدم موفقیت، توانست شرایط سیاسی- نظامی را بار دیگر به نفع انقلاب تغییر دهد. با شکست سنگین عراق در این عملیات تهاجم به فاو که در دستور کار ارتش این کشور قرار داشته به مدت دو سال تعویق افتاد.

65/10/23_ عملیات کربلای 6 در منطقه سومار توسط ارتش.

65/10/28_ عملیات نصر توسط سپاه در محور دهوک – دولان.

65/11/22_ عملیات فتح 4 (مرحله اول) در منطقه دیانا توسط سپاه.

65/12/4_ عملیات فتح 4 (مرحله دوم) در منطقه دیانا توسط سپاه.

65/12/12_ عملیات کربلای 7 توسط ارتش در ارتفاع حاج عمران.

 

منبع : حامیان ولایت